Zegarek na prezent. Co z tym przesądem?
Do niedawna w kulturze ludowej funkcjonował przesąd mówiący, że zatrzymanie się zegara zwiastuje śmierć kogoś z domowników. Inny mówił, że wręczanie zegarka na prezent przynosił pecha osobie obdarowanej. Czy zegarek na prezent przynosi pecha? Czy wręczając komuś zegarek popełniamy faux-pas? Kilka słów wyjaśnienia.
Przesądy związane z zegarami głównie dotyczą śmierci
Zacznijmy od tego, że w kulturze polskiej nie ma zbyt wielu przesądów związanych z samymi zegarami, ale jeśli już były, to są to przesądy, które sięgają najwcześniej końca XIX wieku. I to z prostej przyczyny – w przeciętnej chacie chłopskiej trudno było znaleźć zegar stojący czy zegar z kukułką, nie wspominając już o zegarku kieszonkowym, który był raczej przedmiotem luksusowym, noszonym przez arystokratów i bogatych mieszczan. Chłopi nie mogli tworzyć przesądów wokół przedmiotu, którego na oczy nie widzieli, a takim z pewnością był zegar.
Przesądy związane z zegarami narodziły się najwcześniej na początku XX wieku i nie były one zbyt pozytywne, gdyż wiązały się głównie ze śmiercią lub czynnościami pogrzebowymi. Co najczęściej oznaczał zegara?
- Po pierwsze był popularnym zwiastunem śmierci. Mówiono, że jeśli tradycyjny zegar, taki z kukułką, zatrzymał się bez powodu, zwiastuje śmierć osoby z najbliższego otoczenia, z domowników, a sama godzina, na której się zatrzymał, to godzina śmierci tej osoby.
- W momencie śmierci należało zatrzymać zegar na godzinie zgonu. Miało to pokazać śmierci, że czas nie ma w tym domu znaczenia, więc i ona nie może już nikogo stąd zabrać. Wszystkie zegarki należało zatrzymać także dlatego, że gdy słychać tykanie zegarka, dusza ludzka będzie odmierzała czas – niezatrzymanie zegara spowodowałoby, że umrze ktoś z domowników.
Poza mitami dotyczącymi śmierci i czynności pogrzebowych istniały też inne, mniej znane.
- Jeden z nich mówił m.in., że cofanie wskazówek zegarka przynosi pecha. Co więcej, tego typu cofanie mogło być związane z igraniem z losem i przyciąganiem nieczystych duchów. Wierzono także, że cofanie wskazówek zegarka może faktycznie cofnąć czas i wymazać dobre czyny, które zdarzyły się w naszym życiu.
- Istnieje też przesąd, że zegarmistrz, tworząc zegarek, wkłada w jego mechanizm cząstkę swojej duszy, a jego zatrzymanie zwiastuje śmierć twórcy. To podobny przesąd związany z zegarami i śmiercią, jednak tym razem ogranicza się do jednej osoby — zegarmistrza.
To przesądy, które z pewnością nie nastrajały optymistycznie do samego zegara jako urządzenia i rodziły negatywne skojarzenia. Zupełnie inna sprawa dotyczy jednak zegarka na rękę. W kulturze polskiej nie odnotowano przesądów związanych z zegarkami osobistymi. Po pierwsze dlatego, że zegarki kieszonkowe były towarem luksusowym (mało kto je posiadał), a te na rękę upowszechniły się dopiero tak naprawdę po I Wojnie Światowej.
Większość przekonań, które związane są z zegarkami, dotyczy zatem kultur nam obcych, a szczególnie kultury chińskiej, która pod tym względem miała dosyć charakterystyczne wierzenia.
Zegary były elementem obrzędów pogrzebowych (fot. DALL·E))
Dlaczego zegarek na prezent kojarzył się z pechem? Zawdzięczmy to Chińczykom.
Ten najpopularniejszy przesąd przywędrował do nas z Azji, a konkretnie z Chin. W tamtejszej kulturze jeden z najpopularniejszych mitów głosi, że dawanie zegarka w prezencie przynosi pecha. Dlaczego konkretnie? Istnieje kilka alternatywnych sposobów wytłumaczenia tej interpretacji.
To przekonanie, wywodzące się z Chin, opiera się na grze słów — połączenie znaków oznaczających „zegarek" i „prezent" brzmi podobnie do słowa „pogrzeb". Z tego powodu niektórzy Chińczycy uważają, że podarowanie zegarka jest równoznaczne z życzeniem komuś śmierci.
Inna interpretacja, która oprócz Chin popularna jest również w Tajwanie i Hongkongu, mówi, że podarowanie zegarka może oznaczać, że obdarowujący odlicza czas pozostały obdarowanemu — w związku lub w życiu.
W innych kulturach obawa ta wynika z symboliki zegarka jako odliczania czasu, co może być kojarzone z końcem związku lub życia. Tak jest m.in. w Rosji, gdzie popularny był niegdyś przesąd, że podarowanie zegarka symbolizuje stratę czasu dla obdarowanego.
Warto jednak zauważyć, że ten przesąd stopniowo traci na znaczeniu we współczesnym społeczeństwie chińskim, chociaż nadal funkcjonuje w świadomości osób starszych. Z tego względu to właśnie im, w kulturze chińskiej, zdecydowanie nie wręcza się zegarków na prezent, choć stopniowo to podejście ulega zmianie. Albo sprytnie jest obchodzone... Jak?
Jak pozbyć się "pecha" z podarowanego zegarka?
Jak to zwykle bywa z przesądami, istnieje również sprytny sposób na „obejście” złego omenu związanego z ofiarowaniem zegarka — wręczenie drobiazgu lub symbolicznej kwoty pieniędzy w zamian za prezent. W ten sposób darowizna jest przekształcona w symboliczną transakcję handlową, co ma na celu zniwelowanie rzekomego pecha. Proste, sprytne rozwiązanie, które zawsze znajduje sposób na poradzenie sobie z przesądami.
Zegarek to stylowy i gustowny prezent. Na zdjęciu Zegarek Sekonda.
Dawać czy nie dawać?
Zdecydowanie dawać. Chiny i kultura Wschodu nie powinny być dla nas punktem wyjścia, a na tle innych kultur są raczej wyjątkiem, który potwierdza regułę, że zegarek na prezent to znakomity pomysł. W pozostałych kulturach nie ma tak wyraźnych i negatywnych przesądów oraz mitów związanych z wręczaniem zegarków. Zegarek jest postrzegany jako cenny, luksusowy i przemyślany prezent, który głównie łączy się z luksusem, wdzięcznością, uznaniem czy zaangażowaniem w relacje. Coraz częściej zegarek jest postrzegany jako symbol pozytywnych wartości i nie ma nic wspólnego z pechem, a tym bardziej z życzeniem komuś śmierci.
Dlaczego zegarek na prezent to dobry pomysł?
Mimo istnienia przesądów zegarek może być doskonałym prezentem z wielu powodów. W poprzedniej wiadomości omówiliśmy już szczegółowo przesądy związane z wręczaniem zegarków w Chinach, gdzie ich symbolika może być negatywnie kojarzona ze śmiercią (送终 - sòngzhōng). Warto jednak pamiętać, że to tylko jeden z wielu kontekstów kulturowych.
Poza Chinami, a także w coraz większym stopniu w samych Chinach, zegarek może być postrzegany jako symbol pozytywnych wartości, takich jak:
Miłość i bliskość
Podarowanie zegarka ukochanej osobie jest romantycznym gestem, który wyraża chęć spędzenia z nią każdej chwili.
Trwała przyjaźń
Zegarek wręczony przyjacielowi symbolizuje nadzieję na długą i trwałą przyjaźń, podkreślając wartość wspólnego czasu i przeżytych razem chwil.
Elegancja i styl
Zegarek to elegancki i stylowy dodatek, który może podkreślić charakter i osobowość właściciela. Jest to prezent, który może być zarówno praktyczny, jak i estetyczny.
Punktualność i dobra organizacja
W dzisiejszym zabieganym świecie zegarek jest praktycznym prezentem, który ułatwia codzienne życie i pomaga w organizacji czasu. To zwłaszcza cenny prezent dla osób, które cenią sobie punktualność.
Pamiątka rodzinna
Zegarek wysokiej jakości może stać się cenną pamiątką rodzinną, przekazywaną z pokolenia na pokolenie. To prezent o trwałej wartości, który może przetrwać lata.
Obecnie większość przesądów związanych z zegarkami można raczej traktować jako element folkloru i nie należy ich brać dosłownie. Nie ma powodu, żeby nie uwzględniać zegarków na liście prezentowej, chociaż warto również zwracać uwagę na kontekst kulturowy i wiek osoby, którą chcemy obdarować.
Być może twoja przesądna babcia lub dziadek nie ucieszą się z zegarka jako prezentu lub osoba, którą chcesz obdarować, po prostu nie przepada za zegarkami. W takim przypadku lepiej wybrać inny prezent.
W pozostałych sytuacjach nie ma żadnych przeciwwskazań.
